Pandemi 2019 sonlarında başladığında Covid-19’un solunum sistemini tutan bir enfeksiyon olduğu kanaati hakimdi. Zaman geçtikçe damarlarda yaptığı pıhtılar nedeniyle birçok organın çalışmasını etkilediği görülmeye başladı. Pankreası zedeleyerek insülin yapımını bozduğu anlaşıldı. Covid-19 artık solunum sistemini de tutan birçok organ sistemine zarar veren bir hastalık olarak bilinmektedir. Bu sistemlerden biri de sinir sistemidir.
Günümüzde SARS-CoV-2 enfeksiyonunun hem erken hem de geç dönemde sinir sisteminde arızalara neden olduğuna ilişkin kanıtlar giderek artmaktadır. Korona virüs merkezi sinir sistemini doğrudan istila edebildiği gibi damarları tıkayarak veya iltihap yaparak da doku hasarına neden olabilmektedir. Wuhan’dan yapılan ilk yayınlarda nedeni tam anlaşılamayan koku duyusunun kaybı, felç, havale, zihinsel değişiklikler gibi merkezi sinir sistemine ait belirtiler bildirilmişti. İzleyen birçok çalışmada Covid-19 beyin tutulumunu Nöro-Covid olarak adlandırmaya başladı. Genç hastalarda büyük damarların tıkanması ile olan felcin Covid-19 dışındaki nedenlerle görülen felce göre daha ölümcül olduğu da saptandı. Yoğun bakım tedavisi gören hastaların oksijen düşüklüğü nedeniyle beyinlerinin etkilenmiş olabileceği olasılığı da gündeme getirildi.
Günümüzde Covid-19’un sinir sistemine yerleşmesi konusunda birkaç mekanizma öne sürülüyor. Bunlardan biri çevresel sinir hücresine yerleşen SARS-CoV-2 virüsünün sinir
kavşakları boyunca çoğalıp, yayılarak baş bölgesindeki koku, duyma duyularını kontrol eden kafatası sinirlerine ulaşması olarak bildiriliyor. Bir diğer mekanizma ise kan-beyin bariyerindeki kaçak nedeniyle doğrudan beyine sızarak ansefalit, myelit, menenjite neden olabileceğidir. Beyin omurilik sıvısında antikora nadiren rastlanması nedeniyle birinci mekanizma üzerinde daha fazla durulmaktadır.
Bu hastalarda kendi vücuduna karşı antikor oluşturmak anlamına gelen otoimmünite de bildirilmiştir. Guillian Barre sendromu, ansefalomyelit, myelit gibi ilişkili hastalıklar görülmüştür.
Covid-19 2020 yılının başında üç ayda kontrol edilecek basit bir enfeksiyon gibi karşımıza çıkmıştı. Bir buçuk yıl sonra hala çeşitli organ etkilerinin gizemini çözmeye çalışmaktayız.
Kaynak
Newcombe et al
Intensive Care Med
https://doi.org/10.1007/s00134-021-06439-6
Comments